Tama Trzech Przełomów. Największa zapora na świecie 

W samym sercu Chin, na rzece Jangcy, wznosi się konstrukcja tak imponująca, że niektórzy nazywają ją ósmym cudem świata. Tama Trzech Przełomów to nie tylko największa zapora wodna na świecie, ale także symbol ludzkiej determinacji i inżynieryjnego geniuszu.

Podczas mojej dwutygodniowej podróży po Chinach miałam okazję zobaczyć to monumentalne dzieło na własne oczy. Oto historia tego miejsca, wrażenia z podróży oraz garść faktów i ciekawostek, które pozwolą Ci lepiej zrozumieć potęgę Tamy Trzech Przełomów.

Czy jest to największa tama na świecie?

Tak. Tama Trzech Przełomów uchodzi za największą tamę na świecie nie dlatego, że jest najwyższa czy najdłuższa, ale z powodu skali całego przedsięwzięcia i jego parametrów. To najpotężniejsza elektrownia wodna na Ziemi, z mocą zainstalowaną 22,5 GW, która w 2020 roku osiągnęła rekordową produkcję energii elektrycznej. 

Choć są na świecie wyższe tamy, żadna nie dorównuje jej połączeniu skali inżynieryjnej, pojemności i mocy. Jej rozmiar jest tak ogromny, że można ją dostrzec gołym okiem z niskiej orbity okołoziemskiej, co dodatkowo potęguje jej symboliczne znaczenie jako inżynieryjnego kolosa.

Spotkanie z chińskim gigantem

Wystarczy jeden rzut oka, by zrozumieć skalę przedsięwzięcia. Szmaragdowe wody Jangcy zostały ujarzmione, a nad powierzchnią pojawia się stalowo-betonowy mur, który wydaje się nie mieć końca. Tama Trzech Przełomów onieśmiela rozmachem. Wystarczy chwila, by zdać sobie sprawę, że oto stoimy u stóp jednej z największych budowli w dziejach ludzkości. To jedno z tych miejsc, które budzą respekt i zdumienie – człowiek czuje się tu maleńki wobec potęgi technologii.

Tama Trzech Przełomów. Liczby, które robią wrażenie

Zbiornik utworzony przez Tamę Trzech Przełomów ciągnie się przez ponad 600 kilometrów – to dystans podobny do trasy z Krakowa do Gdańska. Jego powierzchnia to około 1 084 km² – prawie tyle, co województwo świętokrzyskie (1 171 km²), a zgromadzone w nim ponad 39 miliardów metrów sześciennych wody wystarczyłoby, by pokryć całą Warszawę trzymetrową warstwą. Gdyby to była droga, jechałbyś wzdłuż niej godzinami – po jednej stronie góry, po drugiej bezkresna tafla wody.

Interesują Cię atrakcje Chin? Przeczytaj również: Zakazane Miasto. Co warto wiedzieć i co zobaczyć

Zapora wyposażona jest w dwie niezależne śluzy, każda z pięcioma komorami. Pojedyncza komora ma 280 metrów długości i 35 metrów szerokości – to rozmiar, który mógłby pomieścić boisko piłkarskie z trybunami, tylko że wsunięte w ogromny, betonowy tunel. Różnica poziomów między początkiem a końcem śluzy to 113 metrów – tyle trzeba by wspiąć się w górę, co odpowiada wysokości Pałacu Kultury i Nauki bez iglicy.

W skrócie:

• Wysokość tamy: 185 metrów
• Długość: 2 335 metrów
• Budowa: 1994–2006 (pełna operacyjność od 2012)
• Moc elektrowni: 22,5 GW
• Rekord produkcji energii: 112 TWh w 2020 roku
• Zużyty beton: ponad 28 mln m³

To największa elektrownia wodna na świecie, zdolna zasilić kilkanaście miast wielkości Warszawy. Tama znajduje się na rzece Jangcy – trzeciej najdłuższej rzece świata, która liczy ponad 6 300 kilometrów.

Czy jest widoczna z kosmosu? To zależy

Tama Trzech Przełomów to jedna z nielicznych konstrukcji stworzonych przez człowieka, które można zobaczyć z orbity okołoziemskiej. W 2009 roku astronauci z misji NASA Expedition 19 wykonali zdjęcia tej zapory z pokładu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS), potwierdzając jej widoczność z przestrzeni kosmicznej.

Warto jednak zaznaczyć, że termin “widoczna z kosmosu” bywa mylący. Chociaż tama jest gigantyczna, dostrzeżenie jej gołym okiem z dużych odległości bez specjalistycznego sprzętu może być trudne. Bardziej precyzyjnie jest mówić o widoczności z niskiej orbity okołoziemskiej (LEO), skąd rzeczywiście można ją obserwować, zwłaszcza przy dobrych warunkach atmosferycznych.

NASA monitorowała postęp prac od 1987 roku za pomocą satelitów Landsat. Na obrazach widać, jak z biegiem lat koryto rzeki zmienia się w ogromny zbiornik o długości ponad 600 kilometrów.

Kontrowersje i cena postępu

Budowa Tamy Trzech Przełomów wiązała się z ogromnymi kosztami – nie tylko finansowymi, ale także społecznymi i ekologicznymi. Cały projekt pochłonął około 254 miliardów juanów, czyli około 37 miliardów dolarów. To czyni tamę jednym z najdroższych pojedynczych przedsięwzięć inżynieryjnych w historii, a zarazem najkosztowniejszym projektem infrastruktury wodnej i energetycznej na świecie.

Aby przygotować teren pod zalanie, ponad 1,3 miliona ludzi zostało przesiedlonych. Zniknęły setki wiosek, a także cenne zabytki i stanowiska archeologiczne – niektóre z nich datowane na tysiące lat wstecz. Część obiektów próbowano przenieść lub udokumentować, jednak znaczna liczba została bezpowrotnie utracona.

• Instagram
• Facebook

Zmiany dotknęły również środowiska naturalnego. Tama zakłóciła migrację ryb, wpłynęła na jakość wody i zmieniła lokalne ekosystemy. Wprowadzono monitoring sejsmiczny i osuwiskowy, ponieważ tak ogromna masa wody zmienia ciśnienie w skorupie ziemskiej i może wpływać na aktywność geologiczną.

Jedną z najbardziej dramatycznych konsekwencji było wyginięcie delfina rzecznego baidżi – gatunku, który nie miał naturalnych wrogów poza człowiekiem. W grudniu 2006 roku został uznany za „funkcjonalnie wymarły”, czyli taki, który nie jest już w stanie się odtworzyć. Zniknął wskutek zanieczyszczenia rzeki, kolizji z łodziami, przegrodzenia naturalnych szlaków migracyjnych zaporami oraz przełowienia – które ograniczyło jego dostęp do pożywienia.

Choć tama spełnia swoje cele – zapobiega powodziom, produkuje energię i usprawnia żeglugę na Jangcy – jej wpływ na ludzi, kulturę i przyrodę do dziś pozostaje przedmiotem debat naukowców i kontrowersji.

Ciekawostki, o których niewielu wie

• Według NASA, zgromadzona masa wody przesunęła oś Ziemi o około 2 cm i spowolniła jej obrót o 0,06 mikrosekundy.
• Na potrzeby konstrukcji zatrudniono ponad 40 tys. osób, co czyni ją jednym z największych projektów inżynieryjnych pod względem zaangażowania siły roboczej.
• W okolicy tamy zainstalowano setki czujników sejsmicznych i osuwiskowych, aby monitorować wpływ konstrukcji na otoczenie geologiczne.
• Rzeka Jangcy w tym miejscu pokonuje różnicę wysokości ponad 100 m dzięki systemowi stopni i śluz, co umożliwia żeglugę dużych statków w górę rzeki.
• W 2015 roku ukończono budowę największej windy dla statków na świecie, umożliwiającej podnoszenie jednostek o masie do 3 000 ton na wysokość 113 metrów .
• Budowa tamy wymagała zużycia około 28 milionów metrów sześciennych betonu, co stanowi rekord wśród tego typu konstrukcji .
• Projekt Tamy Trzech Przełomów był planowany przez ponad 100 lat, z pierwszymi koncepcjami sięgającymi początku XX wieku .
• W wyniku budowy tamy zatopiono ponad 1 600 miejscowości, w tym 13 miast, około 140 miasteczek i ponad 1 300 wsi, co wiązało się z przesiedleniem ponad 1,3 miliona ludzi.
• Tama Trzech Przełomów znacząco poprawiła żeglugę na rzece Jangcy, umożliwiając transport oceanicznych frachtowców aż do miasta Chongqing, oddalonego o 2 250 km od ujścia rzeki .
• Pomimo korzyści, tama przyczyniła się do wyginięcia niektórych gatunków, takich jak delfin rzeczny baiji, oraz zwiększyła ryzyko osunięć ziemi i trzęsień ziemi w regionie .

Jak się dostać do Tamy Trzech Przełomów?

Yichang to główny punkt wypadowy do zwiedzania Tamy Trzech Przełomów. Miasto jest dobrze skomunikowane z resztą Chin:

• Pociągiem: Z wielu miast, takich jak Pekin, Szanghaj czy Wuhan, kursują szybkie pociągi do stacji Yichang East Railway Station. Podróż z Wuhan trwa około 2,5 godziny.
• Samolotem: Yichang Sanxia Airport obsługuje loty z ponad 40 miast, w tym Pekinu, Szanghaju i Kantonu. Lot z Pekinu trwa około 2,5 godziny.

Z Yichang do Tamy Trzech Przełomów można dotrzeć na kilka sposobów:

• Autobus miejski: Z centrum Yichang można wsiąść do autobusu nr 4, 10, 10-1, 21, 34, 100 lub 101 i wysiąść na przystanku Yemingzhu. Stamtąd przesiąść się na specjalną linię nr 8, która dowiezie do centrum turystycznego tamy. Cała podróż trwa około 1,5 godziny.
• Taksówka lub aplikacja Didi: Podróż taksówką z centrum Yichang do tamy zajmuje około 1 godziny i kosztuje od 95 do 120 juanów (około 60–75 zł). Aplikacja Didi działa podobnie jak Uber i jest popularna w Chinach.
• Samochód: Można wynająć samochód lub skorzystać z usług prywatnego kierowcy. Droga ekspresowa łączy Yichang z tamą, a podróż trwa około 1 godziny.

Zwiedzanie Tamy Trzech Przełomów– co warto zobaczyć?

Tama Trzech Przełomów oferuje kilka kluczowych punktów widokowych i atrakcji dostępnych dla turystów:

• Punkt widokowy Tanzi Ling (Tanziling Scenic Area): Położony na wysokości 262,5 m n.p.m., oferuje panoramiczny widok na tamę, śluzy i rzekę Jangcy. To jedno z najlepszych miejsc do fotografowania całego kompleksu. 
• Platforma widokowa 185 (185 Park Zone): Znajduje się na tej samej wysokości co korona tamy (185 m n.p.m.) i pozwala z bliska obserwować zbiornik wodny oraz konstrukcję tamy. 
• System śluz pięciostopniowych: Monumentalna konstrukcja umożliwiająca przepływ dużych statków przez tamę. Choć nie jest dostępna do zwiedzania od wewnątrz, można obserwować jej działanie z pobliskich punktów widokowych.
• Winda dla statków (Ship Lift): Największa tego typu konstrukcja na świecie, podnosząca statki o masie do 3 000 ton na wysokość 113 metrów w około 40 minut. Turyści mogą doświadczyć tej atrakcji, uczestnicząc w rejsie wycieczkowym, który obejmuje przejazd przez windę. 
• Muzeum Projektu Trzech Przełomów (Three Gorges Project Museum): Znajduje się około 1 km od tamy i oferuje wystawy dotyczące historii budowy tamy, jej wpływu na środowisko oraz technologii hydrologicznych. 
• Park Pamięci Zamknięcia Rzeki (River Closure Memorial Park): Miejsce upamiętniające moment zamknięcia rzeki Jangcy podczas budowy tamy, oferujące dodatkowe informacje i eksponaty związane z projektem. 

Uwaga: Dostęp do korony tamy (górnej części zapory) jest ograniczony i zazwyczaj niedostępny dla turystów ze względów bezpieczeństwa i strategicznych.

Porady praktyczne:

• Bilety: Wstęp do kompleksu tamy jest bezpłatny, ale za przejazd autobusem turystycznym po terenie trzeba zapłacić 35 juanów (około 20 zł). Bilety można kupić na miejscu.
• Godziny otwarcia: Kompleks turystyczny Tamy Trzech Przełomów (w tym punkty widokowe, muzeum i centrum informacji) jest otwarty codziennie od 8:00 do 17:30. Ostatnie wejście możliwe jest zwykle do godziny 16:30, ponieważ część tras jest rozległa i wymaga czasu na przejazd oraz zwiedzanie.
• Zwiedzanie: Warto odwiedzić platformę widokową 185, z której roztacza się panoramiczny widok na tamę i okolicę. Na miejscu dostępne są także pamiątki i przekąski.
• Rejs po Jangcy: Alternatywnie, można wybrać się w rejs po rzece Jangcy, który często obejmuje przepłynięcie przez system śluz tamy. Rejsy rozpoczynają się w Yichang lub Chongqing i trwają od 3 do 5 dni. Ja płynęłam 4 dni.
• Najlepszy czas na wizytę: Najlepsze miesiące na zwiedzanie to kwiecień–czerwiec oraz wrzesień–październik, kiedy pogoda jest łagodna, a widoczność dobra.

Refleksja na koniec

Tama Trzech Przełomów robi wrażenie nie tylko skalą, ale i rozmachem wizji, która za nią stoi. To jedno z tych miejsc, które zmusza do refleksji nad granicami ludzkich możliwości, ceną postępu i tym, jak bardzo potrafimy wpłynąć na środowisko. Choć wzbudza kontrowersje, bez wątpienia jest to miejsce, które warto zobaczyć na własne oczy.